Αρχαία Τιτάνη

Λίγα χιλιόμετρα νότια της Σικυώνας και στους πρόποδες του όρους Βέσιζα, βρίσκεται το μικρό χωριό Τιτάνη (παλαιότερα Βοϊβοντά), που αποτελεί κοινοτικό διαμέρισμα του Δήμου Σικυωνίων (48 χλμ. από την Κόρινθο και 24χλμ. από το Κιάτο). Εκεί τοποθετείται η αρχαία κώμη Τιτάνη, μια κορινθιακή κώμη που κατά την αρχαιότητα υπαγόταν στο κράτος της Σικυώνας. Οφείλει το όνομά της στον Τιτάνα, αδελφό του Ήλιου.

Άποψη του νοτιοδυτικού αμυντικού πύργου της ακρόπολης, ο οποίος είναι θεμελιωμένος πάνω στο βραχώδες υπόστρωμα.

Η αρχαία Τιτάνη κατοικείται από τη μυκηναϊκή εποχή. Η κώμη φημιζόταν για το Ασκληπιείο της, ένα από τα αρχαιότερα στον ελληνικό χώρο. Σύμφωνα με τον μύθο το Ασκληπιείο ιδρύθηκε από τον Αλεξάνορα, γιο του Μαχάονα και εγγονό του Ασκληπιού. Επίσης υπήρχε ναός της Αθηνάς με δύο ξόανα του Ασκληπιού και της Υγείας. Την εποχή που πέρασε ο Παυσανίας ο βωμός ήταν κατεστραμμένος από κεραυνό. Επίσης υπήρχε και βωμός του Ανέμου όπου κάθε χρόνο γίνονταν τελετές και εξορκισμοί της Μήδειας, για να καθησυχασμό των ανέμων.

Άποψη των οχυρώσεων της ακρόπολης της αρχαίας Τιτάνης από νοτιοδυτικά. Οι ορθογώνιοι αμυντικοί πύργοι είναι κατασκευασμένοι κατά το ψευδοϊσόδομο σύστημα τοιχοποιίας

Η αρχαία πόλη έχει ανασκαφεί, και είναι ορατά η αρχαία ακρόπολη και λείψανα κτιρίων στη θέση του σημερινού μικρού νεκροταφείου, στην βόρεια είσοδο του χωριού (προς Γονούσσα), πάνω σε μικρό λόφο με κυπαρίσσια. Η θέση ξεχωρίζει από μακριά, όπως αναφέρει ο Παυσανίας που επισκέφτηκε την κώμη ερχόμενος από την Σικυώνα. Στο λόφο βρισκόταν η ακρόπολη της αρχαίας πόλης, όπως μαρτυρεί το εντυπωσιακό τείχος που τον περιβάλλει. Στο νεκροταφείο, στη θέση της εκκλησίας του Αγίου Τρύφωνα, τοποθετείται ο ναός της Αθηνάς.

Άποψη του δυτικού αμυντικού πύργου της ακρόπολης. Πιθανότατα στα μέσα του 19ου αιώνα διατηρούνταν περισσότερες σειρές μεγαλιθικών δόμων στην τοιχοποιία του.

Το Ασκληπιείο φαίνεται ότι βρισκόταν έξω από την ακρόπολη, πιθανόν σε κοντινή θέση όπου πρόσφατα ήλθαν στο φως ερείπια ρωμαϊκού λουτρού και όπου επίσης έχουν εντοπισθεί θεμέλια αρχαίων κατοικιών. Στην πύλη του ναού βρίσκεται εντοιχισμένη αρχαία αναθηματική επιγραφή με την ένδειξη «Ζωτικός Ευκαίρου Ασκληπιώ Τιτανίω Χαριστήριον». Στο Ασκληπιείο συνέρεαν ασθενείς και προσκυνητές από όλη την Πελοπόννησο. Οι γυναίκες πρόσφεραν στην Υγεία μπούκλες από τα μαλλιά τους, τις οποίες απέθεταν στο άγαλμά της μαζί με λωρίδες πολύτιμων υφασμάτων.

Το σχεδιάγραμμα του αρχαιολογικού χώρου της Τιτάνης, που εκπόνησε ο Γερμανός αρχαιολόγος Ludwig Ross στα 1840. Σε αυτό επισημαίνονται αρκετές αρχαίες θεμελιώσεις (Alte Fundamente) και το περίγραμμα τριών ή τεσσάρων αμυντικών πύργων στην ακρόπολη στο ύψωμα του Αγίου Τρύφωνα, αντί των δύο που διατηρούνται σήμερα.

Να και τί γράφει ακριβώς ο Παυσανίας για την περιοχή της Τιτάνης:

"...ἐν δὲ Τιτάνῃ καὶ Ἀθηνᾶς ἱερόν ἐστιν, ἐς ὃ τὴν Κορωνίδα ἀνάγουσιν: ἐν δὲ αὐτῷ ξόανον Ἀθηνᾶς ἐστιν ἀρχαῖον, κεραυνωθῆναι δὲ καὶ τοῦτο ἐλέγετο: ἐκ τούτου τοῦ λόφου καταβᾶσιν-ᾠκοδόμηται γὰρ ἐπὶ λόφῳ τὸ ἱερὸν-βωμός ἐστιν ἀνέμων, ἐφ' οὗ τοῖς ἀνέμοις ὁ ἱερεὺς μιᾷ νυκτὶ ἀνὰ πᾶν ἔτος θύει. δρᾷ δὲ καὶ ἄλλα ἀπόρρητα ἐς βόθρους τέσσαρας, ἡμερούμενος τῶν πνευμάτων τὸ ἄγριον, καὶ δὴ καὶ Μηδείας ὡς λέγουσιν ἐπῳδὰς ἐπᾴδει. ἐκ δὲ Τιτάνης ἐς Σικυῶνα ἀφικομένοις καὶ καταβαίνουσιν ἐς θάλασσαν ἐν ἀριστερᾷ τῆς ὁδοῦ ναός Ἥρας οὐκ ἔχων ἔτι οὔτε ἄγαλμα οὔτε ὄροφον: τὸν δὲ ἀναθέντα Προῖτον εἶναι τὸν Ἄβαντός φασι. καταβᾶσι δὲ ἐς τὸν Σικυωνίων καλούμενον λιμένα καὶ τραπεῖσιν ἐπ' Ἀριστοναύτας τὸ ἐπίνειον τὸ Πελληνέων, ἔστιν ὀλίγον ὑπὲρ τὴν ὁδὸν ἐν ἀριστερᾷ Ποσειδῶνος ἱερόν: προελθοῦσι δὲ κατὰ τὴν λεωφόρον Ἑλισσών τε καλούμενος ποταμὸς καὶ μετ' αὐτὸν Σύθας ἐστίν, ἐκδιδόντες ἐς θάλασσαν. ἡ δὲ Φλιασία τῆς Σικυωνίων ἐστὶν ὅμορος: καὶ Τιτάνης μὲν τεσσαράκοντα σταδίους ἀπέχει μάλιστα ἡ πόλις, ἐκ Σικυῶνος δὲ ἐς αὐτὴν ὁδός ἐστιν εὐθεῖα..." Παυσανίου Κορινθιακά